Жогорку Кеңештин депутаттары негизи мыйзам боюнча 30-июндан кийин эл аралап, элдин абалын, арыз-муңун сурап дегендей эл менен жолугушмак. Ал үчүн июль айында аларга казынадан кадимкидей эле иш үстүндө жүргөндөй айлык-маяналары сакталат. Анан барып августь айында эс алуу өргүүсүнө чыгышмак. Бирок, бир же экөөсүн эсептебегенде бири да өлкөнү кыдырып, эл менен жолугушуу өткөрүп жүргөндөрүн көрө албадык. Деги алар кайда?
Азыр коомчулук арасында бийликтин үч бутагынын ичинен элге эң жек көрүндү болуп жатканы бул-акыркы чакырыктагы азыркы парламент. Алар балким арданаар, бирок, чындык ушундай…
“Чү!” дегенде эле ээрге кыйшак олтурган бул парламент. Анткенге түрткү болгон “ахала-махалай” болуп жазылган жаңы Баш мыйзам алардын убалына калды. Ошол Баш мыйзамдын негизинде баягы эле уурулук менен акча топтогондор, кыргыздын убалына калгандар “партия” деген кландык топторду түзө коюшуп, депутаттык мандатка аттанышып, үзөңгүгө бут салааррда эле басмайылдары бошоп калган. Анын эң негизки себеби-парламенттик фракциялар саясатын чыныгы табиятына ылайык эмес, жасалма түрдө куралганында. Шайлоого чейин саясат майданында мисалы, “Бир Бол” же “Кыргызстан” партиялары элдин көйгөйүнө жараша эч бир иш жасашкан эмес. Бул топтордун партия деген эле аты болгон. Азыр “Ата- Журт” дегенди учкаштырып алган “Республика” деле бир жылдын аралыгында түзүлгөн. Партия аталып, жылдап анын ысыгы менен суугуна тоңуп көргөн эмес булар. Анан акчанын күчү менен эң ыйык, даражасы чоң парламентке кирип келишти. Кыскасы, наристе төрөлөөр замат чуркап кеткендей эле кеп болду.
Адатта, парламенттик башкаруусу бар өлкөлөрдө оболу саясий партиялар жылдап коомдун кызыкчылыгы үчүн күрөш жүргүзүшүп, калктын катмарына акчанын күчү менен эмес, таза идеясы менен кадыр баркка ээ болуп, анан бийликке умтулушат. Деги эле бүгүнкү парламенттин курамында кимдер гана жок? Жалпы коом үчүн куурай сындырышпай, учурда канчалары бүгүн бүт өлкөгө акыл айтып жүрүшөт. Ашка жүк, башка жүк болушуп! Кээ бирлери алигиге чейин өздөрүнүн дарбазасы кайсы экенин билбеген “эл өкүлдөрү” да жок эмес. Кезинде саясий философияны чемичкедей чаккан франциялык Шарль де Монтескье “Мыйзамдардын духу” деген фундементалдуу эмгегин жазып, анын ошол эмгегинин негизинде дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө бийлик бутактары бири-биринен ажыратылган. Ал эми биздин “кыргыз Монтеськелери” тескерисинче коррупциялык механизм менен бийлик бутактарын бири-бирине чырмап салышты.
Баарын өзүмө ыңгайлаштырып алам деген ниет менен жазылгандай ошол Башкы мыйзамдын айынан айланып барып акыры ал аракет Жогорку Кеңешке көлөкө түшүрдү. Акырында, парламентаризим инстуту өсмөк турсун анын пародиясына айланып, ушундай ач көздүк, мансапкорлук идея менен түзүлгөн система, (азыркы парламент дегеним) дарганын кылтагына өздөрү моюн салып келе жатат. Антпей да да кое албайт. Себеби, бүгүнкүдөй курам менен парламентаризим инстутутунун өнүгүшү өтө ишенимсиз. Ал тургай мүмкүн эмес дагы окшойт.
Кенжебек АРЫКБАЕВ
Булак: «Айгай»